Hisse Kanıtı’na (PoS) Daha Demokratikleştirilmiş Bir Yaklaşım Olan Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı (DPoS) Nedir?

Fikir birliği algoritması ya da fikir birliği mekanizması, bir blok zincirinin temel bileşenlerinden biridir. Bu, kısaca katılımcılar arasında ağın durumuna ilişkin fikir birliğine varmak amacıyla kullanılan bir sistemdir. Bildiğiniz üzere, merkeziyetsiz ağlarda merkezî bir otorite bulunmaz. Dolayısıyla her türlü kararın oylama süreci yoluyla topluluk tarafından alınması gerekir. Kripto para sektöründe başlangıçta Bitcoin ile birlikte başlatılan İş Kanıtı (PoW) algoritması benimseniyordu. Daha sonra Hisse Kanıtı (PoS) adı verilen farklı bir yaklaşım geliştirildi ancak PoS da zaman içinde değişikliklere uğradı.

Bu durum, çeşitli projeler tarafından kullanılan Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı’nın (DPoS) ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu kılavuzda, DPoS’un ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve fikir birliği mekanizmasının diğer alternatiflerden ne gibi farkları olduğu da dâhil olmak üzere DPoS’u ele alacağız. Ayrıca DPoS hakkında kapsamlı bilgi edinebilmeniz için avantajlarını ve sınırlamalarını da inceleyeceğiz.

Genel Bakış

• Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı (DPoS), ağ güvenliğinin seçilmiş delegeler tarafından sağlanmasına olanak tanır.

• DPoS’un İş Kanıtı (PoW) ve Hisse Kanıtı fikir birliği mekanizmalarından daha ölçeklenebilir olduğu düşünülmektedir.

• Delegeler itibara dayanılarak seçilir ve yetersiz performans, delegelerin topluluk tarafından değiştirilmesine yol açabilir.

• Solana, EOS ve Tron, PoW blok zincirlerinden daha hızlı ve daha ucuzdur.

• DPoS son derece ölçeklenebilir olmakla birlikte sistemin az sayıda delegeye dayanması, merkeziyetsizlik konusunda endişelere de yol açmaktadır.

Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı (DPoS) Nedir?

Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı ya da DPoS, Hisse Kanıtı’ndan (PoS) geliştirilmiş bir fikir birliği algoritmasıdır. Genel anlamde POS’un daha verimli ve daha demokratik bir versiyonu olarak kabul edilir. Bununla birlikte, her ikisi de orijinal İş Kanıtı (PoW) fikir birliği mekanizmasına alternatif olarak kullanılır.

DPoS, 2014 yılında Daniel Larimer adındaki bir geliştirici tarafından oluşturulmuştur. Geliştirilmesinden bu yana ise Steem, Lisk, Bitshares ve daha pek çok kripto projesi tarafından benimsenmiştir. Solana, EOS ve Tron gibi DPoS tabanlı projeler DeFi ve akıllı sözleşme platformlarına önemli yenilikler getirmiştir.

DPoS mekanizmasına sahip bir blok zinciri, paydaşlar topluluğunun işlerini üçüncü taraflara devrettiği bir oylama sistemi kullanır. Paydaşlar, kendileri adına ağın güvenliğini sağlayacak birkaç delege seçmek için tekrar oy kullanma hakkı kazanırlar. Delegeler aynı zamanda tanık olarak da adlandırılır ve fikir birliğine varılmasından sorumludurlar. Bunu yaparak yeni blokların oluşturulmasını ve onaylanmasını sağlarlar.

Oylama gücü, her bir paydaşın sahip olduğu coin sayısına bağlıdır. Elbette her proje algoritmayı kendine özgü bir yaklaşımla geliştirmiştir. Bu nedenle yetkilendirilmiş oylama sistemi projeden projeye biraz farklılık göstermektedir. Fakat genel anlamda, her delege kendi önerisini sunar ve diğer katılımcılar da bunu oylar.

Çoğunlukla delegelerin topladığı ödüller onları seçen paydaşlarla orantısal olarak paylaşılır. Bu, DPoS algoritmasının yetkilendirilmiş oylama sisteminin delegenin itibarına dayandığı anlamına gelir. Delegelerin etkin olmaları topluluğun yararınadır, dolayısıyla performansları da yakından takip edilir.

DAO’larla birlikte, DPoS kullanan bazı blok zincirlerinde delegelerin rolleri artmıştır. Bu blok zincirleri, görev kapsamına blokları kontrol etmeye ilaveten yönetişim işlevlerini de eklemiştir. Diğer yandan PoS zincirlerine kıyasla DPoS blok zincirlerinin saniye başına işlem sayısı (TPS) daha fazla olup ağ güvenlikleri ve ölçeklenebilirlikleri de yüksektir. Bununla birlikte hem PoS hem de DPOS blok zincirleri PoW blok zincirlerine kıyasla çok daha gelişmiştir.

Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı (PoS) Nasıl Çalışır?

DPoS, işlemlerin doğrulanmasına ve bir blok zincirinin etkin bir şekilde çalıştırılmasına olanak tanıyan pek çok bileşenden oluşur. PoS veya PoW’dan daha verimli olmasına rağmen DPOS her ikisinden de daha az kullanılmaktadır. Bununla birlikte DPoS özellikle de oyun ve NFT’ler gibi belirli alanlarda daha popüler hâle gelmiştir. Bunun nedeni ise bu teknolojinin daha düşük maliyetlerle daha fazla işlem gerçekleştirebilmesidir.

Gelin şimdi değinilmeye değer olan başlıca bileşenlerinden birkaçını ele alalım:

Oylama

Oylama, Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı ağlarının benzersiz bir bileşenidir. İşlem doğrulama süreci için gerekli olan node’ların seçilmesi gereklidir. Paydaşlar, node’ları itibarlarına ve verimliliklerine göre oylayarak seçer veya çıkarırlar.

Tanık

Tanıkların çalışma biçimi de oldukça ilginçtir. Amaçları işlemleri doğrulayıp bloklar oluşturmaktır. Bir bloktaki tüm işlemler yeterli düzeyde doğrulanırsa tanık özel bir ödül alır. Bu ödülü de kendilerine oy veren kişilerle paylaşırlar. Fakat seçilen bir tanık tüm işlemleri kendisine ayrılan süre içerisinde doğrulamazsa blok oluşturulamaz. Bunun sonucunda hiçbir ödül alamazlar ve kaçırdıkları ödül, sonraki başarılı tanığın alacağı ödüllere eklenir. Bu durumda, blok “çalınmış” olarak kabul edilir.

Tanık olabilmek için herhangi bir kriptoya gereksinim olmadığı unutulmamalıdır. Tek gereken seçilecek kadar oyu almaktır. Sonrasında bir tanık bir işlemi onayladığında, söz konusu işlem deftere kaydedilir. Tek bir sunucu üzerindeki tanıkların sayısı 21 ila 101 arasında olabilir. Ayrıca tanıkların bazı işlemleri blok dışında tutmaları da mümkündür. Ancak işlemlerin içinde saklanan bilgileri değiştirme yetkileri yoktur.

İşlem Zamanı

DPoS ağlarının bir diğer önemli unsuru da işlem süreleriyle ilgilidir. Bu, bir işlemin işlenmesi için gereken süre anlamına gelen bir terimdir. Daha önce de belirtildiği üzere DPoS, PoS ile PoW’dan daha verimli olacak şekilde geliştirilmiştir. Dolayısıyla işlem süresi de genellikle daha kısadır. Bununla birlikte DPoS ile çalışan blok zincirlerinin işlem süreleri farklılık gösterir. Örneğin Tron’un işlem süresi 1 dakika iken USD Coin için bu süre 5 dakikadır.

Delegeler

DPoS sistemlerinde ayrıca blok zincirinde yönetişimi denetleyen kullanıcılar olan delegeler de mevcuttur. Delegeler, tek bir blokun büyüklüğünü değiştirmek gibi belirli değişiklikler önerme yetkisine sahiptir. Blokları doğrulamak için ödeme yapılacak tanık sayısını da değiştirebilirler. Ancak nihai kararı her zaman bu tür önerileri oylayan topluluk üyeleri verir.

Doğrulayıcılar

Son bileşen ise farklı tanıklar tarafından oluşturulan blokları doğrulayabilen tam node’lar olan doğrulayıcılardır. Doğrulayıcı olan bir kullanıcı, ağı doğrulama ve onaylama görevini üstlenir. Finansal teşviklerden yararlanmamaları bakımından tanıklardan farklıdırlar.

DPoS, PoS ve PoW Karşılaştırması

İş Kanıtı (PoW), blok zinciri teknolojisi kapsamındaki ilk fikir birliği algoritmasıdır ve Bitcoin tarafından kullanıma sunulmuştur. Amacı yeni bloklar oluşturmak ve ağın güvenliğini sağlamaktı. Bir süre PoW sorunsuz bir şekilde çalışmış olsa da benimsenmenin artmasıyla birlikte eksiklikleri de açığa çıkmaya başladı.

Kripto kullanıcıları çok geçmeden bu algoritmanın çok fazla güç gerektirdiğini ve yaygın olarak benimsenmesi için daha yüksek bir hıza ihtiyaç duyulduğunu fark etti. Bununla birlikte başka bir alternatif olmadığından pek çok blok zinciri bu mekanizmayı çoktan benimsemişti. Yine de bir alternatif gerektiği açıktı, böylece Hisse Kanıtı (PoS) fikir birliği mekanizması geliştirildi.

PoW’un sorunlarının birçoğunu çözmek üzere tasarlandığı için Hisse Kanıtı, PoW’un en popüler alternatifidir. Madencilikle ilişkili maliyetleri giderirken blok oluşturma hızını da artırır. Bu, işlemlerin de daha hızlı işlenmesi anlamına gelir. Aynı zamanda doğrulayıcıların madencilik yapmak için kendi elektrik ve hesaplama güçlerini sağlamaları gereksinimini de ortadan kaldırmıştır. Bunun yerine doğrulayıcıların coin edinip bunları stake etmeleri gereklidir.

Yine de PoS’un da bazı dezavantajları vardı ve DPoS ağları da bu nedenle oluşturulmuştur. DPoS PoS’tan da hızlıdır. İş, üçüncü taraflar tarafından gerçekleştirilir ve paydaşların tek yapmaları gereken oy vermektir.

Blok Zinciri Neden Bir Fikir Birliği Algoritmasına İhtiyaç Duyar?

Blok zincirleri başlangıçta dağıtık defter işlevi görecek şekilde oluşturulmuştur. Bu, metaverse’ler, NFT’ler ve DeFi protokolleri ile geliştirme platformları hâline gelmelerinden önceydi. Önceleri teknolojinin işi ağ içindeki işlemleri kaydetmekti. Merkeziyetsizlik özelliği güvenliği artırması nedeniyle blok zinciri ağlarının önemli bir bileşeni hâline geldi. Aynı zamanda yolsuzluk ve suistimal olasılığını da azalttı.

Merkeziyetsizliği sağlayan, işlem doğrulama sürecinin ağdaki çok sayıda node’a dağıtılmasıdır. Dağıtık olmalarına karşın, yine de bunlar kriptografik hash fonksiyonları aracılığıyla doğrulanabilmektedir. Bu fonksiyonlar farklı girdiler için benzersiz değerler üretir.

Bir blok zincirinin fikir birliği protokolü, onun doğru bir şekilde çalışabilmesi için gereklidir. Farklı node’ların meşru işlemleri uygun şekilde doğrulamasını mümkün kılar. Bunlar, zaman içerisinde daha verimli hâle gelecek, daha az güç gerektirecek ve daha fazla merkeziyetsizlik sağlayacak şekilde değişmiştir.

DPoS ağları, her proje kendi gereksinimlerine göre küçük değişiklikler yaptığı için projeden projeye biraz farklılık göstermektedir. Bununla birlikte aşağıdakiler de dâhil olmak üzere, bugün birçok etkili ve itibarlı proje tarafından kullanılmaktadır:

• Solana

• EOS

• Cosmos

• Tron

• BitShares

DPoS’un Avantajları ve Sınırlamaları Nelerdir?

DPoS’un kendinden önceki mekanizmalardan daha verimli olduğu kabul edilse de yine de kendine özgü bazı avantajları ve sınırlamaları vardır.

Artıları:

• Delegeler itibarları dikkate alınarak seçilirler. Kötü bir iş çıkarır veya uygunsuz davranırlarsa, yerlerine kolaylıkla yenilerinin seçilecek olması, onları iş yapmaya teşvik eder.

• Gerekli delege sayısı için bir üst sınır olduğundan DPoS daha hızlı fikir birliğine varabilir. Delege sayısı blok zincirine bağlı olarak 20 ila 100 arasında değişebilir.

• DPoS fikir birliği algoritması, hash gücü için pahalı bir donanıma ihtiyaç duymadığından ölçeklenebilirliği daha yüksektir.

• Paydaşlar delegelerin seçilmelerini veya çıkarılmalarını oylayabildiğinden, bu durum delegeleri uygun şekilde hareket etmeye teşvik eder.

Eksileri:

• Katılımcılar, ağın çalışmasını temin etmek için delegelere oy vermek zorundadır. Bu da ağ kullanıcılarının aktif kalmasını ve katılım göstermelerini gerektirir.

• Bazı DPoS projeleri, delegelerin sınırlı sayıda olması nedeniyle daha az merkeziyetsizdir.

• Delege sayısının sınırlılığı DPoS sistemlerini %51 saldırılarına açık hâle getirmektedir.

DPoS Alternatiflerinden Daha mı İyidir?

Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı, blok zincirleri tarafından işlemlerin doğrulanması ve blokların oluşturulması için kullanılan bir fikir birliği mekanizmasıdır. Bu tür işlerin yapılması için güvenilir bir node grubu kullanılır ve bu node’lar paydaşlar tarafından oylanarak seçilir veya çıkarılır. DPoS ağlarının pek çok avantajı olmakla birlikte evrensel olarak üstün bir fikir birliği mekanizması olmadığını da belirtmekte fayda var. Pek çok alanda kendinden öncekilerden daha iyi olmasına karşın yine de kendine özgü bazı eksiklikleri vardır.

Sonuç

DPoS, PoW ve PoS gibi geleneksel fikir birliği mekanizmalarına topluluk odaklı, ölçeklenebilir bir alternatif sunar. DPoS, topluluğun güvenilir delegelere oy vermesini sağlamak suretiyle daha hızlı işlem süreleri ile gelişmiş ağ güvenliğini temin eder.

Bununla birlikte bazı dezavantajları da vardır. DPoS bazen yeterli sayıda delegenin olmaması nedeniyle daha az merkeziyetsizliğe neden olabilir. Ayrıca ağın iyi çalışmasını sağlamak için topluluğun da aktif olması gerekmektedir. Ancak daha demokratik ve çevre dostu bir fikir birliği mekanizması seçeneği arayanlar için DPoS bu alternatifi sağlayabilir.