Solana, blok zinciri üçlü çıkmazını çözmek için tasarlanmış üçüncü nesil bir ağ olarak tanımlanır. Merkeziyetsizlik ve güvenlikten ödün vermeden performansı artırmanın zorluğunun herkesçe kabul edildiği bir ortamda bu sorunu çözmek önemlidir. Solana, bir blok zinciri ağının hızını optimize ederken yüksek düzeyde merkeziyetsizliği korumak için yenilikçi yöntemler sunmayı, böylece birinci ve ikinci nesil blok zincirlerinin zorlandığı yerlerde başarılı olabilmeyi hedefler.
Solana’nın hız, güvenlik ve merkeziyetsizlik arasında bir denge bulmaya odaklanma kararı, dünya standartlarında merkeziyetsiz uygulama (DApp) girişimleri için elverişli bir ortam yaratma ihtiyacından doğar. Amaç, DApp’lerin merkezî muadillerinin sunduğu işlevsellik ve kullanıcı deneyimine ulaşmasına yardımcı olacak bir blok zinciri ağı sağlamaktır.
Solana ekosistemi, kişilerin ödeme yapmaları, gereken ücretleri ödemeleri ve ağın staking ekonomisine katılmaları için baz birimi olarak SOL’u kullanır. Dijital varlık aynı zamanda Solana’nın yönetişim birimi olarak ikiye katlanmaktadır. Ayrıca SOL sahipleri, Solana ekosistemi tarafından benimsenen değişiklik ve yükseltmelerin türünü belirleyecek teklifleri oylayabilir.
Solana nasıl çalışır?
Çoğu blok zinciri gibi Solana da bir fikir birliği algoritmasına dayanır. Bu tür algoritmalar, blok zincirlerinin işlemleri yürütmek ve doğrulamak için Visa ya da PayPal gibi aracı kuruluşlara ihtiyaç duymamasını sağlar. Ancak Solana, Bitcoin gibi enerji yoğun ve yavaş Proof of Work-İş Kanıtı (PoW) fikir birliği protokolünü tercih etmek yerine, yüksek oranda ölçeklenebilir ve çevre dostu işlemler yapılmasını sağlayan dinamik bir alternatif benimsemiştir.
Solana’nın dinamik mutabakat sistemi, şirket içinde tasarlanmış Proof of History-Geçmiş Kanıtı (PoH) protokolü ile popüler Proof of Stake-Hisse Kanıtı (PoS) modelini birleştirmektedir. PoH, olayların ve işlemlerin tarihsel bir kaydını oluşturur ve sistemin işlemleri daha hızlı ve daha verimli bir şekilde işlemesine olanak tanır.
Bu iki fikir birliği mekanizmasıyla donatılmış olan Solana, söylenenlere göre saniyede 50.000’e kadar işlem gerçekleştirebilir ve bu nedenle sıklıkla "kripto dünyasının Visa’sı" olarak adlandırılır. En popüler uygulama tabanlı blok zinciri olan Ethereum’un şu anda maksimum hız olarak 119 TPS’ye (saniye başına işlem) sahip olduğu düşünüldüğünde Solana’nın eriştiği hız olağanüstüdür. Solana’nın bildirdiğine göre, şu anda 1.232 bayt olan ağ üzerinde mümkün geçerli maksimum işlem boyutunu artırmak için çalışmalar sürmektedir. Şu anda Solana’nın Mainnet-beta ağında kullanıma sunulmuş, Google tarafından geliştirilmiş bir işlem alımı protokolü olan QUIC, daha büyük işlem boyutunun olanaklı kılınmasında önemli bir rol oynayabilir.
Solana; Rust, C ve C++ olmak üzere üç popüler programlama dilini destekleyen esnek bir geliştirme araç kiti sunar. Solana ayrıca, zincir üzerindeki programların Seahorse aracılığıyla Python gibi diğer dillerde yazılmasına olanak tanımaya yönelik topluluk odaklı çabaların da altını çizmektedir. Solana’nın savunucuları; akıllı sözleşme kodlarının birden fazla programlama diliyle yazılabilmesinin, yerel akıllı sözleşme dillerine sahip blok zincirlerindekilerin aksine, geliştiricilerin daha tanıdık ve daha esnek bir geliştirme ortamına erişmelerine yardımcı olacağını öne sürmektedir.
Ayrıca Solana blok zinciri, ağ genelinde veri dağıtımını daha hızlı hâle getiren Turbine adlı bir blok yayma protokolüne sahiptir. Son olarak Solana, doğrulayıcıların işlemleri önceden gerçekleştirmesini sağlayan Mempool’suz bir işlem yönlendirme protokolü olan Gulf Stream’i kullanır.
Solana’nın yüksek hızlı ve düşük maliyetli işlemleri, onun DeFi uygulamaları için cazip bir platform olmasını sağlamaktadır. Solana merkeziyetsiz borsalar (DEX), borç alma ve verme platformları ve getiri elde etme (yield farming) protokolleri dâhil olmak üzere çeşitli DeFi projelerini destekler. Ayrıca saniyede çok sayıda işlemi gerçekleştirmesi nedeniyle blok zinciri tabanlı oyunlar için uygun bir platformdur. Geliştiriciler, Solana üzerinde SOL ya da diğer tokenlar cinsinden ödüller sunan etkileşimli ve ölçeklenebilir oyunlar oluşturabilmektedir.
SOL fiyatı ve token ekonomisi
Mart 2020’de piyasaya sürülen SOL, başlangıçta halka açık bir açık artırma yoluyla destekçilere 0,22 dolara satıldı ve başarıyla 1,76 milyon dolar topladı. Solana’nın değerindeki artış, Haziran 2021’de önemli bir özel token satış turunun gerçekleşmesini sağladı. Böylece Solana Labs için 314 milyon dolar elde edildi. Bu turda toplanan fonlar, Solana blok zincirinde sağlam ve geniş bir merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi için ayrıldı.
Yıllar içinde Solana ekibi, 3,17 milyon dolarlık tohum turu yatırımıyla başlayan, üç özel fonlama turuyla devam eden ve en sonunda 20 milyon dolarlık bir A Serisi fonlama turuyla zirveye ulaşan beş fonlama turu gerçekleştirdi. Ek olarak, Mart 2022’de CoinList ile halka açık bir açık artırma yoluyla 1,76 milyon dolar daha toplandı. Bu fonlama çalışmaları Solana’nın büyümesini destekledi ve onu blok zinciri alanında önemli bir oyuncu olarak konumlandırdı.
SOL tokeninin fiyatı 7 Kasım 2021’de 259,69 USD’ye çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Takip eden yıllarda Solana fiyatı keskin bir düşüşün ardından durgun bir seyir izlemiş olsa da tokenin 2023’ün son kısımlarında alış ağırlıklı bir momentum kazandığı gözlendi. Ocak 2024’ün sonlarında SOL fiyatları neredeyse iki yılın sonunda ilk kez 100 USD seviyesinin üzerine çıktı ve yükseliş eğilimini sürdürerek 24 Mart 2024’te 195,72 USD’ye ulaştı. Solana’nın fiyat artışına birçok faktör katkıda bulundu, ancak birçok yorumcu bu yükselişi, ağın artan gücüne bağlıyor. Solana Mart 2024’te merkeziyetsiz borsa (DEX) hacmi bakımından rakip akıllı sözleşme blok zinciri Ethereum’u geride bıraktı. Solana tabanlı memecoinler etrafındaki yoğun aktivitenin ve Solana’nın kilitlenen toplam değerde üstün bir hacme ulaşmasının bu duruma sebep olduğu aktarılıyor.
Solana ekosistemindeki temel araç ve teknolojiler
Ekim 2021’de kullanıma sunulan Jupiter swap toplayıcısı, birçok kişi tarafından Solana’nın başarısının önemli bir parçası olarak görülüyor. Solana için likidite toplayan Jupiter, kullanıcıların en düşük seviyede oynaklık ve slipaj sayesinde en iyi fiyatlara ulaşmasına yardımcı oluyor.
Bu arada Magic Eden ise Solana’daki en büyük değiştirilemez token (NFT) pazar yeri olarak öne çıkıyor. Kullanıcıların dijital koleksiyon ögeleri satın almasına, satmasına ve mint etmesine olanak tanıyan platform, geliştiricilerin kendi projelerini ortaya çıkarmasına yardımcı olacak çeşitli kaynaklar da sunmaktadır. Magic Eden, Solana ağı üzerindeki büyük çaplı bir NFT pazar yeri olmasına rağmen aralarında Polygon, Base, Ethereum ve Bitcoin Ordinals’ın da bulunduğu diğer zincirleri de destekler.
Solana ekosistemindeki temel bir diğer araç Pyth Network’tür. Bu blok zinciri oracle hizmeti, akıllı sözleşmelerin gerçek zamanlı olarak gerçek dünyadaki fiyat verileriyle etkileşime girmesine olanak tanır. Veriler, aralarında borsaların, piyasa yapıcıların ve finansal hizmet sağlayıcıların da bulunduğu çok sayıda kaynaktan toplanır. En önemlisi de Pyth Network, zincir dışı verileri zincir üzerinde bulup yayınlayabilir ve böylelikle DApp'lere (ve kullanıcılarına) yüksek doğrulukta gerçek zamanlı piyasa verilerine erişim sağlar.
SOL dağıtımı
Toplam 500.000 tokendan oluşan ilk SOL arzı, Solana’nın erken fonlama turlarına katılan çeşitli kuruluşlar arasında dağıtıldı. Özellikle bir bölüm, çekirdek turdaki yatırımcılara tahsis edilirken diğer bir pay Seri A turlarındaki katılımcılar için ayrıldı. Buna ek olarak, bazı tokenlar halka açık bir satışta satıldı ve bir bölümü de projenin gelişimine katkıda bulunan kurucu ekip üyeleri arasında dağıtıldı. Ayrıca Solana girişimlerini destekleyen ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Solana Vakfı da tokenlardan pay aldı. Son olarak, Solana Vakfı tarafından yönetilen bir topluluk rezerv fonu da Solana topluluğunu desteklemek için ilk arzın bir kısmını aldı.
Kurucular hakkında
Bir yazılım mühendisi olan Anatoly Yakovenko, Solana’yı ilk kez 2017 yılında Proof of History kavramını ve bu kavramın blok zincirlerinin verimini nasıl optimize edebileceğini açıkladığı bir teknik doküman yayımladığında tanıttı. Yakovenko, blok zinciri ekosistemine girmeden önce Qualcomm ve Dropbox’ta yazılım mühendisi olarak çalışmaktaydı.
Solana projesini tanıttıktan sonra Yakovenko, Qualcomm’daki iş arkadaşlarından Greg Fitzgerald ile bir araya geldi. Onunla birlikte Proof of History-Geçmiş Kanıtı tabanlı bir blok zinciri ağını inşa etmeyi ve sürdürmeyi amaçlayan yazılım geliştirme şirketi Solana Labs’ı kurdu. Bu süreçte Yakovenko ve Fitzgerald, geçmişte Qualcomm’da çalışan birçok kişiyi işe aldı.
