Runes Nedir? Bitcoin Tabanlı Değiştirilebilir Token Protokolü Hakkında Rehber

Runes Protokolünü hiç duydunuz mu? Bu protokol, Bitcoin ortamına eşsiz bir eklemedir ve değiştirilebilir tokenlere BRC-20 ve Taproot Varlıkları gibi protokollere kıyasla yeni bir perspektif getirmektedir. Peki onu farklı kılan nedir? Diğer token standartlarının aksine, Bitcoin ağına dâhil edilen UTXO yapılı sistem, kullanıcı dostu olmaya da odaklanmaktadır.

Geleneksel para birimlerinin dijital sürümleri gibi, Runes da token oluşturmayı ve denetlemeyi kolaylaştırır. Temelini Bitcoin için temel olan UTXO modelinden alır ve sahiplik ile takasları merkeziyetsiz bir şekilde kaydeder. Bu teknik, Runes’un birden fazla tokeni tek bir UTXO’da saklamasına olanak tanır ve potansiyel olarak prosedürü, adres tabanlı veya zincir dışı teknikleri kullanan diğer protokollere kıyasla daha verimli hâle getirir.

Kendi araştırmanızı yapmanız ve THORChain yerel tokeni RUNE ile Runes’u karıştırmamanız önemlidir. Daha fazla bilgi edinmek için bu makaleyi okumaya devam edin.

Genel Bakış

• Runes Protocol, Bitcoin blok zinciri için UTXO tabanlı bir değiştirilebilir token protokolüdür. Sistem verimlilik, gelişmiş özellikler ve topluluk katılımı konularına odaklanır ve Bitcoin yarılanması ile aynı zamana denk gelecek şekilde ayarlanmıştır.

• Runes, BRC-20 ve ORC-20 gibi geleneksel modellere bir alternatif sunar.

• Runes, UTXO modeli sayesinde, adres tabanlı veya zincir dışı protokollere göre daha kolaylaştırılmış bir yaklaşım sunarak token oluşturma ve yönetimi sürecini basitleştirir.

• Runes, Bitcoin mimarisiyle sorunsuz bir şekilde entegre olarak blok zinciri şişkinliğini azaltmaya ve ölçeklenebilirliği iyileştirmeye yardımcı olur.

• Runes, Bitcoin token protokolleri için “önemsiz” UTXO oluşumunu en aza indiren kullanıcı dostu bir sistem sunarak yeni bir referans noktası oluşturmaktadır.

• Runes, birçok kişi tarafından daha az karmaşık bulunmaktadır. Veri açısından verimli yapısı, geliştiricileri çekebilir ve Bitcoin topluluğu içinde inovasyonu teşvik edebilir.

Bitcoin’de Runes Protokolü Nedir?

Runes Protokolü, Bitcoin ekosistemine bir ektir ve değiştirilebilir tokenlere yeni bir yaklaşım getirmektedir. BRC-20, Taproot Varlıkları, RGB, Counterparty ve Omni Layer gibi daha geleneksel protokollerin aksine Runes, kendine özgü UTXO (Harcanmamış İşlem Çıktısı) tabanlı bir modele sahiptir. Bu benzersiz özellik Runes’u Bitcoin ağında diğerlerinden ayırır.

Runes Protokolü, Bitcoin blok zincirinde birbiri ile takas edilebilir tokenler oluşturmayı ve denetlemeyi daha kolay hâle getirmeyi amaçlamaktadır. Bu tokenler, tıpkı geleneksel para birimleri gibi, her bir birimin diğerlerinden ayırt edilemez ve diğerleriyle takas edilebilir olduğu dijital varlıklardır.

Runes tarafından kullanılan UTXO modeli Bitcoin’de temel bir konsepttir ve birinin harcayabileceği dijital para miktarını temsil eder. Bu model, Bitcoin ağındaki mülkiyetin ve işlemlerin merkeziyetsiz bir şekilde izlenmesi için çok önemlidir.

Runes Protokolü, tek bir UTXO’da herhangi bir sayıda Runes saklamasıyla öne çıkar. Bu, adres tabanlı veya zincir dışı yaklaşımların daha yaygın olduğu diğer token protokollerinde düzenli olarak görülen kısıtlamalardan farklıdır. Runes tarafından benimsenen UTXO tabanlı yaklaşım, Bitcoin ağındaki birçok kullanıcıya daha sorunsuz ve daha entegre bir deneyim sunar.

Bu arada, Runes Protokolünü Bitcoin’e entegre etmek, yeni varlık çıkarma ve yönetme yolları sunarak blok zincirinin yeteneklerini geliştirir. Bu genişleme, Bitcoin’in para borsalarının ötesinde çeşitli uygulamalar için daha fazla kullanılmasına ve benimsenmesine yönelik atılmış teknik bir ilerleme adımıdır. Eşsiz UTXO tabanlı değiştirilebilir token sistemi, dijital varlıkları işlemek için esnek ve verimli bir yöntem sunarak token protokolleri için yeni bir standart belirlemektedir.

Runes Protokolünü Kim ve Neden Geliştirdi?

Runes protokolü, Ordinals protokolünü yaratmasıyla tanınan Casey Rodarmor tarafından geliştirilmiştir. Rodarmor’un Runes ile değiştirilebilir tokenlere yönelik girişimi, tokenleştirme protokollerindeki mevcut zorlukları ele alırken Bitcoin’in yetkinliklerini artırma isteğinden kaynaklandığı söylenmektedir.

Rodarmor, başlangıçta Bitcoin için yeni bir değiştirilebilir token protokolüne ihtiyaç olduğundan şüphe etmiş ve bazen değiştirilebilir token alanında hileli faaliyetler bulunduğunu fark etmişti. Bu tür coinlerin tıpkı kumarhaneler gibi muhtemelen uzun süre devam edeceğini bilmesine rağmen, Bitcoin ağı üzerinde etki yaratma şansı olduğunu gördü.

Runes’un amacı işlem ücretleri getirmek, geliştiricileri etkilemek ve kullanıcıları Bitcoin’e çekmek için bir protokol tasarlamaktı. Bu planın önemli bir kısmı, düşük zincir üstü ayak izine sahip bir protokol oluşturmak ve UTXO’nun sorumlu kontrolünü teşvik etmekti. Bu, teorik olarak, BRC-20 gibi UTXO birikmesine neden olan protokollerin getirdiği zorlukların üstesinden gelmeye yardımcı olabilirdi.

Runes, tasarım aşamasında üç kritik noktaya odaklandı: karmaşıklık, kullanıcı deneyimi ve durum modeli. Amaç, diğer protokollere göre daha basit ve daha kullanışlı bir tasarım yaratmaktı. Runes, Bitcoin’in yapısıyla uyumlu olan UTXO tabanlı sistemden yararlanır. Ayrıca, gereksiz UTXO’lar oluşturmaktan kaçınır. Bu önlemler, sunucu çalıştırmayı gerektirmeyen daha basit bir sürece imkân sağlar.

Runes, Bitcoin platformunda olumlu bir kullanıcı deneyimi sağlamak için temel, UTXO tabanlı birbirleriyle değiştirilebilir token süreci olarak tasarlanmıştır. Basitliği, zincir dışı verilere güvenmemesi, yerel tokeni bulunmaması ve Bitcoin’in UTXO modeliyle uyumluluğu onu BRC-20, RGB, Counterparty, Omni Layer ve Taproot Varlıkları gibi diğer protokollerden farklı kılar. Bazıları, bu alternatiflerin daha karmaşık olduğunu, UTXO tabanlı olmadığını veya zincir dışı verilere bağlı olduğunu göz önüne bulundurmaktadır.

Bu tasarım felsefesi, kullanıcıları ve geliştiricileri Bitcoin’e çekmeyi ve potansiyel olarak Bitcoin’in daha geniş kitlelerce benimsenmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, Rodarmor, Bitcoin topluluğuna yeni protokoller sunmanın tehlike ve zorluklarına dair farkındalığını sürdürmüştür.

Runes’un Diğer Bitcoin Token Standartlarının Farkı Nedir?

Bitcoin’de Runes Protokolü BRC-20, ORC-20 ve Stamps gibi geleneksel Bitcoin token protokollerinden önemli farklara sahiptir.

Runes ve BRC-20

• Runes: UTXO tabanlı bir model kullanarak “istenmeyen” UTXO’ları en aza indirir ve tokenleştirmeyi kolaylaştırır.

• BRC-20: BRC-20 daha karmaşık kabul edilir ve bir token oluşturmadan önce NFT oluşturulmasını gerektirdiği için çok fazla “istenmeyen” UTXO nedeniyle ağ tıkanmasına neden olabilir.

Runes ve ORC-20

• Runes: Bitcoin ekosistemine sorunsuz bir şekilde uyum sağlamak için tasarlanmış daha basit ve daha verimli bir değiştirilebilir token protokolü sunar.

• ORC-20: Katı çifte harcamayı önleme sistemlerinin yokluğu ve minimum adlandırma sistemleri gibi sorunları düzeltmeyi umarak BRC-20’nin yetersizliklerini ele almak için geliştirilmiştir.

Runes ve Diğer Protokoller (Taproot Varlıkları, Counterparty)

• Runes: UTXO tabanlı olmayan Counterparty’nin aksine, zincir dışı veri veya yerel token gerektirmemesiyle diğerlerinden ayrılır.

• Diğer Protokoller: Genellikle karmaşık çerçevelere dayanırlar veya yerel tokenler veya zincir dışı veri yönetimi gibi ekstra unsurlara ihtiyaç duyarlar.

Runes’un Teknik Özellikleri Nelerdir?

Bitcoin’de kullanıcı deneyimini iyileştirebilen ve Bitcoin ağında varlıkların çıkarılma şeklini değiştirme potansiyeline sahip olan Runes protokolünün teknik özelliklerini inceleyelim.

• UTXO Tabanlı Yapı: Runes, Bitcoin’in UTXO modeline özgüdür. Bu yaklaşım, “istenmeyen” UTXO’ları en aza indirerek zincir üstü ayak izini azaltır.

• Basitleştirilmiş Token Yönetimi: Runes, her işleme ek veri getirerek blok zincirinde ölçeklenebilirlik ve performans sorunlarına neden olan diğer protokollerden (Ordinals ve Stamps gibi) farklıdır.

• Kullanıcı Dostu Protokol Tasarımı: Runes, basit tasarımı sayesinde daha geniş geliştirici katılımını teşvik edebilir ve Bitcoin topluluğu içinde inovasyonu hızlandırabilir. Bu da yerel tokenler kullanma veya zincir dışı karmaşıklıklar ile uğraşma ihtiyacını ortadan kaldırarak daha yaygın benimsenmeye yol açabilir.

• Esnek Tahsis ve Bakiye Transferi: OP_RETURN işlemleri ve ek veri girişleri, Rune bakiyelerinin esnek bir şekilde atanmasına ve transfer edilmesine olanak tanır. Geçersiz protokol mesajları Runes yakar ve böylece gelecekteki yükseltmeler için koruma sağlanır.

Çoğu kişi için Runes protokolü, Bitcoin blok zincirinde birbirleriyle değiştirilebilir tokenleri yönetmenin daha basit bir yolunu sunmaktadır. Fazlalıkları en aza indirmek, token yönetimini kolaylaştırmak ve Bitcoin kullanıcı deneyimini geliştirmek için tasarlanmıştır.

Runes, Bitcoin Ölçeklenebilirliğini ve Blok Zinciri Şişkinliğini Nasıl Etkileyebilir?

Runes protokolü, Bitcoin’in ölçeklenebilirliğini ve blok zinciri boyutunu etkileme ve Bitfinity EVM’ye akıllı sözleşme özellikleri sağlama potansiyeline sahiptir.

Ölçeklenebilirlik ve Blok Zinciri Şişkinliği

• Ölçeklenebilirliği Artırma: Protokolün benzersiz tokenleştirme yöntemi mevcut çözümlerden farklıdır ve blok zinciri şişkinliği sorunlarını hafifletebilir.

• Şişkinliği Hafifletme: Protokol, adres tabanlı olan ve blok zinciri şişkinliğini azaltan BRC-20’den farklı olarak, token bakiyelerini yönetmek için UTXO tabanlı bir yaklaşım kullanır.

Teknik Yaklaşım

• Token İhracı: Runes, tokenin sembolünü, arzını ve basamaklarını tanımlayan bir ihraç işlemiyle başlar. Arz, belirli bir UTXO’ya bağlanır ve ardından transferler bu UTXO’yu bölerek yenilerini ortaya çıkarır.

• Veri Depolama: Runes, işlemin tanık kısmını kullanan Ordinals protokolünün aksine verileri depolamak için OP_RETURN işlevini kullanır.

Bitfinity EVM ile Entegrasyon

• Akıllı Sözleşme Genişlemesi: Bitcoin için bir 2. Katman teknolojisi olan Bitfinity EVM ile Runes birleşimi, Bitcoin ağındaki akıllı sözleşmelerin kapasitesini artırabilir.

• Geliştirici ve Kullanıcı Avantajları: Bu entegrasyon, Bitcoin’in likiditesinden faydalanırken Solidity programlaması için ölçeklenebilir, Ethereum uyumlu bir ortam sağlayacaktır.

Runes’un Benimsenmesiyle İlgili Zorluklar ve Tartışmalar Nelerdir?

Runes protokolü Bitcoin topluluğunda teknik sorunlardan topluluk onayına ve karşıt protokollere kadar bazı engellerle karşılamıştır.

Birçok yorumcu, birleşik standart eksikliğinin Runes protokolündeki birincil sorun olduğuna ve bu durumun, Runestone ve PIPE’nin ortaya çıkışıyla birlikte parçalanmaya ve çoklu yollara neden olduğuna inanmaktadır. Belirlenmiş bir standart eksikliği, özellikle de Runes dizinleme konusunda altyapıda zorluklara yol açabilir. Bu zorluk, daha fazla tutarlılığa olan ihtiyaç nedeniyle daha da artmıştır.

Lightning Ağı ile potansiyel olarak uyumluluk sağlayan UTXO tabanlı Runes yaklaşımı, yerleşik hesap tabanlı BRC-20 modelinin tam tersidir. Runes, zincir üstü ayak izi ve veri depolaması ile daha verimli olmayı amaçlar. Bununla birlikte, farklı düzeyde yerleşik bir altyapıya ve BRC-20’nin özellikle Asya’da sahip olduğu gibi yaygın kabule sahiptir.

Topluluk katılımı ve benimsemesi de önemli engeller oluşturabilir. BRC-20, Runes’tan daha yerleşik olmasına rağmen, ilk kullanıma sunulduğunda Bitcoin topluluğu içinde bölünmelere yol açmıştı. Runes, vaatlerine rağmen aynı şekilde soğuk karşılandı. Runes’un topluluk odaklı bir kullanıma sahip olmadığına dair endişeler bu zorluklara katkıda bulunsa da Trac Systems$PIPE gibi girişimler bu sorunları çözme potansiyelini göstermektedir.

Geleceğe baktığımızda, Runes ve BRC-20 ile ilgili diyalog, Bitcoin değiştirilebilir token alanının gelişmekte olduğunu söyleyebiliriz. Her iki protokolün en iyi nitelikleri, topluluk için güçlü ve verimli bir standart sağlayabilir.

Bununla birlikte, Runes’un BRC-20’nin kitlesine ve katılımına yetişip yetişemeyeceği henüz belli değil ve piyasanın bir standardı tercih etme eğilimi de bu protokoller için beklentileri daha da karmaşık hâle getiriyor.

Runes İle İlgili Yenilikler Nelerdir?

Kısa süre önce yayımlanan bir Protos makalesinde, Casey Rodarmor, değiştirilebilir tokenler hakkında biraz kötümser ve bıkkın bir tutuma sergiledi.

“Değiştirilebilir tokenlerin %99,9’u dolandırıcılık girişimleri ve meme’leren oluşuyor. Ama bunlar yakın zamanda ortadan kaybolacak gibi görünmüyor.”

Rodarmor, spesifik olarak, BRC-20’ler olarak bilinen, Bitcoin’deki birbirleriyle değiştirilebilir tokenlerin onaylanmadan yinelenmesine duyduğu öfke nedeniyle Runes’u çıkardığını söylüyor. BRC-20’ler gibi değiştirilebilir tokenlere yönelik Runes dışı protokollerin düşük kalitede olduğuna inanıyor.

Rodarmor’a göre Runes, çeşitli nedenlerle BRC-20’den daha iyi performans gösterecek ve bu nedenlerden biri de zincir üstü mint işlemlerinin sayısını en aza indirecek olması. Örneğin, BRC-20 tokeni ORDI, kullanıma sunulduktan sonra binlerce mint işlemi gördü. Rodarmor’un Runes protokolü, alternatif yöntemler kullanarak mint etme işlemlerini birleştirecek, böylece Runes’un zincir üstündeki etkisini azaltacak. Benzer şekilde, Ordinals da verileri birleştirmek ve zincir üstü varlığını en aza indirmek için gelişmiş teknikler kullandı.

Runestone Airdrop

Bitcoin Ordinals projesinin bir bileşeni olan Runestone airdrop, topluluğun kalıcı bir etki yaratma ve gelecek nesillerle bağlantı kurma konusundaki sarsılmaz özlemini temsil ediyor. 112.383 Runestone’un Bitcoin cüzdanlarına dağıtılması, ilk yılında aktif olarak dâhil olanlar başta olmak üzere Ordinals hareketinin erken savunucularına teşekkür etmek açısından önemli bir girişim oldu.

Airdrop almaya hak kazanmak için, katılımcıların ekli olmayan belirli dosya formatları dışında en az üç inscription’a sahip olması gerekiyor. Proje, ekip veya yatırımcılar için herhangi bir miktar ayırmadan, girişimin iş birliğine ve gönüllülüğe dayanan yönünü vurguladı.

RSIC Ön Madenciliği

RSIC (Rune Specific Inscription Circuit) Metaprotocol, hem Ordinals hem de getiri toplama ögelerini bir araya getirerek Rune sembolleri sergileyen 21.000 Bitcoin NFT’sinden oluşan bir koleksiyon sunuyor. Bu NFT’lerin neredeyse %90’ı, seçilen aktif Ordinals cüzdan adreslerine airdrop yoluyla dağıtıldı. Runes protokolünün kullanıma sunulmasıyla birlikte, bu RSIC inscription’ları, henüz Rodarmor tarafından resmî olarak kullanıma sunulmamış olsalar da “runes” tokenleri üretme potansiyeline sahiptir.

Uncommon Goods ve Casey’in Tuttuğu Sabit Kodlu Rune #0

Runes ve onunla ilgili olan Runestone ve RSIC ön madenciliği gibi projelerin anlatısını şu şekilde özetleyebiliriz:

• Bitcoin mimarisi ile derinlemesine entegrasyon.

• Birlikte çalışılabilirlik vurgusu.

• Gelişmiş UTXO yönetimi.

• Daha basit bir kullanıcı deneyimi.

Kaynaklar, doğrudan Casey’in sabit kodlu Rune #0 veya Uncommon.goods projesini oluşturmasından bahsetmeseler de Rodarmor’un bu yenilikleri öncelikle Bitcoin’in UTXO modelini kullanarak uygulamakla ilgilendiğini öne sürüyorlar.

Runes Likit Fonu

Bitcoin ekosistemine odaklanan Sora Ventures, Runes Protokolünün likit varlıklarını desteklemeye yönelik Runes likit fonu için 3 milyon $ topladı. Bu fon Bankless Ventures, SpaceshipDAO, BTC Inc. Bitcoin Magazine ve Serafund gibi önemli kuruluşlardan yatırım çekti.

Sonuç

Ordinals protokolünün yaratıcısı Casey Rodarmor, Runes Protokolünü sunarak Bitcoin ortamına yepyeni bir değiştirilebilir token yaklaşımı getirdi. UTXO (Harcanmamış İşlem Çıktısı) tabanlı bir model kullanan protokol BRC-20, ORC-20 ve Stamps gibi diğer benzer Bitcoin token protokolleri arasında öne çıkıyor.

Runes, Bitcoin blok zincirinde birbirleriyle değiştirilebilir tokenler oluşturmayı ve yönetmeyi daha kolay ve daha iyi hâle getirmeyi amaçlıyor. Zincirin karmaşıklığını ve ayak izini azaltmaya vurgu yapan tasarımı, gereksiz UTXO’lar oluşturma ihtiyacını ortadan kaldırıyor. Runes, ağda tıkanmaya neden olabilen BRC-20 protokollerinin aksine, Bitcoin ağında çalışan daha birleşik ve etkili bir sistem sunuyor.

Runes, zincir dışı verilere veya kendi tokenine ihtiyaç duymamasıyla diğer protokollerden ayrılıyor. Bitcoin ile entegrasyon, daha fazla benimsenme ve yeni varlık yönetimi fırsatları sağlayabilir. Bununla birlikte, topluluğun onayını almak ve BRC-20 gibi uzun süredir devam eden protokollerle rekabet etmek gibi zorluklarla karşılaşılabilir.