Solana’nın 2021 boğa piyasası boyunca yükselişine tanık olduğumuzdan bu yana, dönüştürücü blok zinciri teknolojisiyle ilgili çok iddialı fikirleri olan sayısız 1. katman blok zinciri projesinin daha gün yüzüne çıktığına tanık olduk. Bu tür 1. katman blok zincirlerinden biri de, artık kullanım dışı olan Libra ve Diem projesinden sorumlu eski Meta mühendislerinin desteklediği Aptos’tur.
Move programlama diliyle desteklenme ve 160.000 saniye başına işlem (TPS) sayısı hedefi gibi benzersiz öncülleri nedeniyle Aptos’la ilgili beklentiler bir hayli yüksekti. 2022’nin sonlarında ana ağını kullanıma sunduğundan bu yana Aptos, kripto piyasasının gelgit döngüsüyle ilişkili yükseliş ve düşüşler yaşamıştır.
Aptos’un, Solana katili olarak kazandığı itibarı sürdürme potansiyeline hâlâ sahip olup olmadığı önemli bir merak konusudur. Bu yazımızda, Aptos’un işleyişinden APT token ekonomisine kadar her türlü ayrıntıyı ele alarak, bu 1. katman blok zinciri hakkında bilmeniz gereken her şeyden bahsedeceğiz.
Aptos Nedir?
Eski Diem projesinin küllerinden doğan Aptos; ölçeklenebilir, güvenli, güvenilir ve yükseltilebilir bir niteliğe sahip olarak Ethereum’un sınırlamalarının üstesinden gelmeyi amaçlayan, 1. katman türündeki bir blok zinciridir.
Bizans Hata Toleransı (Byzantine Fault Tolerance, BFT) fikir birliği mekanizması, Move dili entegrasyonu ve paralel yürütme özelliğiyle donatılan Aptos, ölçeklenebilirliği önemli bir iyileştirme alanı hâline getirerek Web3’ün geniş kitlelerce benimsenmesini sağlamayı amaçlıyor.
Saniye başına işlem (TPS) sayısında 160.000’e ulaşma hedefiyle Aptos, Ethereum’un mevcut kapasitesini aşmak ve bu yüksek işlem verimini kullanmak için de çalışmalar gerçekleştiriyor. Böylece, gerçek dünyadaki kullanıcı sorunlarını çözmek için merkeziyetsiz uygulamalardan (DApp’ler) oluşan bir ekosistemi destekleyebilecektir.
Aptos Labs Nedir?
Aptos Labs, eski Meta mühendisleri olan Mo Shaik ve Avery Ching tarafından yönetiliyor. Başlangıçta Meta’nın Diem projesinin bir parçası olarak geliştirilen Aptos, 2021 yılında bağımsız bir kuruluş olarak faaliyetlerine başladı. O tarihten bu yana Aptos, risk sermayedarlarından önemli destek aldı ve 350 milyon $’a yakın finansman topladı. 100’den fazla mühendisten oluşan bir ekiple Aptos Labs, inovasyonun sınırlarını zorlamaya kendini adamış blok zinciri uzmanlarından oluşan müthiş bir güç oluşturmuştur. Aptos’u paralel işlem gerçekleştirme ve Move programlama dilini kullanma gibi özellikleri dâhil etmeye iten de blok zinciri inovasyonuna olan bu bağlılığı olmuştur.
Aptos’u Özel Kılan Nedir?
Aptos, aşağıdaki çığır açan özellikleri bir araya getirmesiyle rakiplerinden sıyrılmaktadır:
Ölçeklenebilir işlem mekanizmalarıyla blok serileştirilebilirliği (Block-STM)
Aptos, blok zinciri alanına pek çok yenilik getirmiştir. Bu yeniliklerin en orijinallerinden biri ise, blok zincirlerinin eş zamanlılık kontrolü ile uğraşırken karşılaştığı bir zorluğu çözmesi nedeniyle Block-STM’dir. Block-STM’nin blok zinciri alanındaki kullanışlılığının tam olarak anlaşılması, STM sistemleriyle ilgili mevcut sorunların iyice kavranmasından geçer.
Kısaca ifade edecek olursak, STM sistemlerinin performansı, işlem düzenliliğini garanti altına alma ihtiyacı nedeniyle genellikle sekteye uğramaktadır. Block-STM sayesinde Aptos, mevcut bağımlılıkları dinamik olarak tespit etmek ve spekülatif işlem yürütme sırasında çakışmaları önlemek için önceden belirlenmiş bir işlem sırası kullanır. Bu dinamik bağımlılık tahmini, genel ağın ağır yük altında olduğu koşullarda bile işlemlerin tutarlı ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar.
Paralel İşlem Gerçekleştirme
Yukarıdaki nokta üzerinden ilerleyecek olursak, Block-STM, Aptos blok zincirinde paralel işlemlerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunan temel tekniklerden biridir. Block-STM, Aptos’un paralel yürütme elde etmesine yardımcı olmak için, çok iş parçacıklı bir çalışma zamanı ortamı ve verimli bir doğrulama mekanizmasıyla birlikte çalışır. Yürütme serileştirilmediğinden, işlemler fikir birliğini beklemeye gerek olmadan spekülatif olarak gerçekleşebilir. Bu da verimi büyük ölçüde artırır, gecikmeyi azaltır ve ek kaynak tüketimini düşürür.
Ayrıca, paralel işlem gerçekleştirme sayesinde Aptos, işlem atomikliğini (ya hep ya hiç ilkesi) bozmadan rastgele olarak karmaşık işlemleri gerçekleştirebilir. İşlem atomikliğinin korunması sayesinde de veri kaybı ve bozulması önlendiğinden, Aptos blok zincirindeki işlemler için daha da yüksek veri güvenliği sağlanmış olur.
Aptos’un Bizans Hata Toleransı (BFT) Protokolü
Daha önce teknik dokümanlara göz attıysanız, BFT terimi ve bu protokolün dâhil edilmesinin nasıl daha fazla ağ güvenliği ve güvenilirliği sağladığıyla ilgili bilgilere muhtemelen rast gelmişsinizdir; BFT sistemi, bazı düğümleri başarısız olsa veya kötü niyetli davransa bile çalışmaya devam edebilmektedir. Aptos örneğinde ise, Jolteon önerisine dayanan AptosBFT, tur bazında mutabakat ve zincirleme mekanizmasını kullanır. Bu benzersiz eklemeler, Aptos’un ağ gecikmesini ve yükünü %33 oranında azaltarak daha yüksek bir genel verim elde edilmesini sağlar.
Move Dili
Aptos ile diğer 1. katman blok zincirleri arasındaki en önemli farklardan biri, Aptos’un Move programlama dilini kullanmasıdır. Diğer 1. katman blok zincirleri Solidity ve Rust’ı kullanırken Aptos, kapsayıcı bir finansal altyapı oluşturma vizyonuyla uyumlu olması nedeniyle Move’u tercih etmiştir. Diğer programlama dillerine kıyasla Move, özel kaynak türleri tanımlayabilir; böylece kaynakların yalnızca program depolama konumları arasında taşınabilmesini ve uygun kimlik bilgileri olmadan üretilmemesini sağlar. Bu özellik sayesinde de Aptos, çifte harcama ve kaynakların kaybolması gibi sorunların artık yaşanmayacağını garanti etmektedir.
Move’un bahsetmeye değer bir diğer faydası, akıllı sözleşmelerin aksine Move modüllerinin veri soyutlamasını zorunlu kılmasıdır. Move’un bu özelliği, kaynakların kendi tanımlama modülleri içinde şeffaf olmasını, ancak Move modüllerinin dışında opak görünmesini sağlar. Hassas verilere erişimin izole edilip sınırlandırılması, potansiyel güvenlik açıklarından faydalanmayı daha zor hâle getirerek saldırı yüzeyini azaltır ve blok zincirinin bütünlüğünü korur.
Sonuç olarak Aptos, ağ güvenliği sıkılaştırıldığından ve ağ güvenlik açıkları ortaya çıkma şansı bulamadan azaltıldığından Move kullanımından önemli avantajlar elde eder.
Modüler Mimari
Celestia ve Venom gibi blok zinciri çözümlerine benzer şekilde Aptos da, blok zincirini farklı ve bağımsız modüllere ayıran modüler bir mimariyi tercih ederek modülerliği benimsemiştir. Bu tercih, Aptos ekosisteminde daha fazla esneklik, özelleştirme ve inovasyon olanaklarının önünü açmaktadır. Aptos’un modülerliğine örnek olarak, geliştiricilerin temel protokolü bozmadan yeni özellikler ve bileşenler oluşturmalarına ve entegre etmelerine imkân sağlaması verilebilir. Ayrıca, blok zincirinin özel kullanım durumlarına ve sektör gereksinimlerine hitap edecek şekilde özelleştirilmesi de mümkündür.
Aptos Ekosistemi
Bu yazının yazıldığı sırada ekosisteminde 64,5 milyon $’lık toplam kilitlenen değere (TVL) sahip olan Aptos, sadece bir yıldır var olmasına rağmen DeFi sahnesinde bir hayli umut vadediyor. Ölçeklenebilirliğe ve güvenliğe verdiği önemle Aptos, çeşitli DApp türleri geliştirmek için verimli bir zemin sunmaktadır. Aptos’taki en yüksek TVL’lere sahip olan en iyi DApp’lerden bazılarını sizin için derledik ve her kategori için aşağıya birer örnek ekledik:
Thala: Aptos blok zincirindeki fazla teminatlandırılmış bir sabit coin olan Move Dollar’ın (MOD) borç olarak alınmasına olanak tanıyan, Move diliyle desteklenen bir DeFi protokolüdür. Bu DeFi protokolü ayrıca, yeniden dengeleyici bir otomatik piyasa yapıcı aracılığıyla anapara verimlilikli likidite sağlamayı mümkün kılar.
LiquidSwap: Aptos’taki ilk AMM (otomatik piyasa yapıcı) olan bu DApp, kullanıcıların düşük ücretler ve düşük slipaj ile sorunsuz bir şekilde token al-sat yapmasına olanak tanır.
Amnis Finance: Kullanıcılara kendi likiditelerinden yararlanırken APT tokenlerinden sağladıkları getirileri zahmetsizce artırma olanağı sağlayan Aptos likit stake protokolüdür.
Aries Markets: Aptos’taki kullanıcıların, zincir üstü bir emir defteri üzerinden marjin kullanarak hızla borç almalarına, borç vermelerine, swap etmelerine ve al-sat yapmalarına olanak tanıyan merkeziyetsiz bir marjin işlem protokolüdür.
Aptos Neden Solana Katili Olarak Görülüyor?
Duyurulduğu ilk andan itibaren Solana ile kıyaslamaya tabi tutulan Aptos, her ikisinin de risk sermayedarlarının gözdesi olarak görülmesi ve milyonlarca dolarlık finansman toplaması düşünüldüğünde bu kripto döngüsünün yeni Solana katili olarak değerlendirilmeye başlanmıştı.
Ayrıca bu iki blok zinciri çarpıcı benzerliklere de sahipti. Hem Aptos hem Solana; yüksek işlem hacmi, düşük gecikme süresi ve akıllı sözleşme geliştirmeye odaklanma gibi özelliklere sahiptir. Ethereum gibi monolitik blok zinciri ağlarının başına bela olan erken ölçeklenebilirlik sınırlamalarının, önemli Solana ve Aptos kararlarını etkilemede nasıl büyük bir rol oynadığı göz önüne alındığında bu durum şaşırtıcı olmamaktadır.
Aşağıda, Aptos’un neden potansiyel bir Solana katili olarak görüldüğünü biraz daha ayrıntılı olarak açıklayacağız:
Move ile Rust Rekabeti: Aptos, blok zinciri geliştirme süreci için özel olarak tasarlanmış Move programlama dilini kullanıma sunmuştur. Move’un kaynak odaklı yaklaşımı ve güçlü güvenlik özellikleri, Solana’nın Rust programlama diline karşı daha üstün görülmüştür.
Block-STM Performansı: Aptos’un Block-STM eş zamanlılık kontrol mekanizması, işlem sıralamasını korurken paralel işlem yürütmeyi mümkün kılmıştır; böylece Aptos, Solana’nın geçmiş kanıtı (PoH) fikir birliği mekanizması sayesinde sahip olduğunu iddia ettiği hızdan önemli ölçüde yüksek bir hıza ulaşmayı başarmıştır.
Modüler Mimari: Aptos’un modüler mimarisi, özelleştirme ve inovasyonu kolaylaştırarak belirli kullanım durumlarına yönelik özel modüllerin geliştirilmesine olanak tanımıştır. Bu uyarlanabilirlik de Solana’nın monolitik mimarisine kıyasla potansiyel bir üstünlük olarak görülmekteydi.
Aptos Bugün Hâlâ Solana Katili mi?
Kaynak: defillama.com
Yukarıdaki DefiLlama grafiğini incelersek, Aptos’un TVL açısından geride kaldığını görebiliriz. Bunun nedeni, Aptos’un ana ağını bir ayı piyasası döngüsü sırasında başlatması ve deneyimli kripto kullanıcıları arasında yaygın olarak benimsenme konusunda engellerle karşılaşması olabilir. Ancak Aptos ile Solana arasındaki karşılaştırmalar blok zinciri topluluğunda hararetli tartışmaların fitilini ateşlemiş, bu platformlardan her birinin savunucuları, kendi seçtikleri platformun güçlü yönlerini vurgulamıştır.
Aptos’un durumu düşünüldüğünde, popülerlik açısından Solana’yı geçerek onun yerini doldurup dolduramayacağını adil bir şekilde değerlendirmek için bir yıl kesinlikle çok kısa bir süredir. Bu iki blok zinciri etkileyici bir performans sergilemiş olsa da nihai başarıları, geliştiricileri çekebilme ve gelişen bir DApp ekosistemi oluşturabilme becerilerine bağlı olacaktır.
APT Token Ekonomisi
Başlangıçtaki toplan token arzı 1 milyar APT olan Aptos, yerel tokeni için aşağıdaki ilk dağıtım planını tercih etmiştir:
%51,02, Aptos topluluğuna tahsis edilmiştir.
%19,00, temel katkıda bulunanlara tahsis edilmiştir.
%16,50, Aptos Vakfı’na tahsis edilmiştir.
%13,48, yatırımcılara tahsis edilmiştir.
Aptos’un yerel tokenlerinin faydasına bakacak olursak APT, zaman içinde ödüller kazanmak üzere stake etmek, gas ücretlerini ödemek ve oylama yoluyla yönetişim kararlarına katılmak için kullanılabilir.
APT Enflasyonu
APT al-sat işlemleri yapmayı düşünüyorsanız, APT tokenlerinin yıllık maksimum %7 oranında enflasyona sahip olduğunu bilmeniz faydalı olacaktır. Gerçek enflasyon oranı, her dönem ne kadar APT mint edileceğini oylayacak olan ağ doğrulayıcıları tarafından belirlenecektir. Zamanla düşmesi beklenen enflasyon oranı, en nihayetinde %3,25 gibi düşük bir seviyeye ulaşabilir. Uzmanlar bu ödül oranının yüksek olduğunu öne sürse de Aptos Vakfı, bunun doğrulayıcıları ağa katılmaya teşvik etmek ve Aptos ekosisteminin gelişimini finanse etmeye yardımcı olmak için tasarlandığını iddia ediyor.
Aptos Yol Haritası: Aptos’un Geleceği
Aptos Labs, Aptos blok zincirinin geleceği için oldukça iddialı bir yol haritasına sahiptir. Aşağıda bu yol haritasının ayrıntılarını bulabilirsiniz.
Ölçeklenebilirliğin Artırılması
Aptos 160.000 TPS’lik bir hedef belirlemiş olsa da, şu anda 5.862 TPS’lik mevcut zirve değeriyle bu hedefinin bir hayli uzağındadır. Ekip, fikir birliği mekanizmasını optimize ederek ve ağı daha küçük, daha yönetilebilir segmentlere ayıran bir teknik olan sharding’i uygulayarak blok zincirinin ölçeklenebilirliğini daha da geliştirmeyi hedefliyor. Böylece Aptos, performanstan ödün vermeden çok daha yüksek hacimli işlemlerin altından kalkabilecektir.
Güvenliğin Güçlendirilmesi
Güvenlik, Aptos ekibi için en önemli öncelik olmayı sürdürüyor. Ekip, potansiyel güvenlik açıklarını gidermek ve gelişen siber tehditlerin bir adım önünde olmak için güvenlik protokollerini sürekli olarak değerlendiriyor ve iyileştiriyor. Ayrıca, ağın savunmasını daha da güçlendirmek için gelişmiş kriptografik tekniklerin entegrasyonuyla ilgili araştırmalar yürütmektedir.
Yönetişimle İlgili İyileştirmeler
Ekip, merkeziyetsiz ve topluluk odaklı bir yönetişim modelini daha da iyi hâle getirmeye kararlıdır. Bu amaçla ekip, APT token sahiplerinin yönetişim kararlarına daha aktif bir şekilde katılmalarını sağlayacak mekanizmaları araştırmaktadır; böylece token sahipleri platformun gelecekteki yönünü şekillendirebilecektir.
Zincirler Arası Birlikte Çalışılabilirlik
Aptos, diğer blok zincirleriyle sorunsuzca bağlantı kurmanın yollarını araştırıyor. Bu yollar sayesinde kullanıcılar farklı ağlar arasında varlık ve veri transfer edebilmektedir. Sonuç olarak bu birlikte çalışılabilirlik, Aptos’un erişim alanını genişletecek ve çeşitli blok zinciri ekosistemleri arasında değer alışverişini kolaylaştıracaktır.
Daha Fazla İş Ortaklığı ve İş Birliği
Microsoft ve Alphabet ile iş ortaklıkları kuran Aptos, daha fazla geliştiriciyi bünyesine katma ve genel Aptos ağını geliştirme konusunda avantaj sağlayacak daha fazla iş birliği içine girmeyi hedefliyor.
Aptos, Al-Sat Yapmaya Değer mi?
Aptos pek çok gelişmiş özellik sunmuş ve kripto topluluğundaki birçok kişinin dikkatini çekmiş olsa da, boğa ve ayı perspektifleri ile katalizörlerini göz önünde bulundurarak projeye dengeli bir bakış açısıyla yaklaşmak çok önemlidir.
Aptos İçin Yükseliş Katalizörleri
Aptos’un hedeflediği 160.000 TPS’ye ulaşması
Mevcut aktif cüzdan nüfusu olan 7,3 milyona kıyasla çok daha geniş bir düzeyde benimsenmesi
Bitcoin spot ETF’si onayıyla 1. katman ve alt coinlere olan ilginin artması
Aptos’un 1. katman blok zinciri olarak geçerliliğini artırmak için diğer büyük kuruluşlarla iş ortaklıkları kurması
Aptos İçin Düşüş Katalizörleri
Her ayın on ikisinde gerçekleşen, APT token kilidi açma etkinlikleri. Bu etkinlikler milyonlarca APT’nin kilidinin açılarak piyasaya sürülmesine neden olabilir.
Aptos’un Solidity gibi Ethereum dostu diller yerine Move’u kullanması nedeniyle ekosistem ve DApp geliştirme sürecinin eksikliği
Sallantılı makroekonomik ortamın neden olduğu bir kripto piyasası gerilemesi
Diğer 1. katman platformlarının artan rekabet gücü
Sonuç ve Sonraki Adımlar
Aptos’un yüksek işlem verimi, yenilikçi özellikleri ve büyüyen ekosistemi onu cazip bir potansiyel hâline getirse de; henüz yeni bir oyuncu durumunda olması, ekosisteminin sınırlı düzeyde benimsenmesi ve aylık token kilit açma yoluyla tokenlerin piyasaya sürülmesi ihtimali, ihtiyatlı bir değerlendirmeyi gerektiriyor.
Aptos, pürüzlerini gidermeye ve daha fazla geliştiricinin ilgisini çekmeye devam ederken, platformun yeni bir 1. katman blok zinciri olduğu düşünüldüğünde, blok zinciri dünyasındaki etkisi kayda değer olmuştur. Sonuç olarak Aptos’un inovasyon, ölçeklenebilirlik ve güvenlik konusundaki kararlılığı, onu hem uzun vadeli başarı için iyi bir konuma hem de sürekli gelişen blok zinciri teknolojisi ve 1. katman platformları dünyasında dikkate değer bir rakip hâline getirmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Solana ve Avalanche Gibi Diğer 1. Katman Blok Zincirlerine Kıyasla Aptos Hangi Özellikleriyle Öne Çıkıyor?
Aptos, Solana ve Avalanche, Ethereum’un ölçeklenebilirlik sınırlamalarına çözüm getirmeyi amaçlayan 1. katman blok zincirleridir. Çeşitli blok zinciri özellikleri arasında Aptos; yüksek işlem verimi, ileri düzey güvenliği, eski Diem projesinin deneyimli ekibi ve Move programlama dilini kullanmasıyla öne çıkmaktadır.
Aptos Blok Zinciri İçin Bazı Potansiyel Kullanım Alanları Nelerdir?
Aptos, düşük gecikme süresi ve yüksek işlem hacmi sayesinde çok çeşitli potansiyel kullanım alanlarına sahip olan çok yönlü bir blok zinciridir. Buna NFT desteği, DeFi, GameFi ve daha fazlası dâhildir.
Nasıl Aptos (APT) Tokeni Satın Alabilir veya Swap Edebilirim?
APT token çiftleri birkaç kripto borsasında listelenmektedir. Örneğin, OKX TR’deki APT/USDT spot çifti bunlardan biridir.
Aptos’un Arkasında Kimler Var?
Aptos, deneyimli mühendis ve araştırmacılardan oluşan bir ekip olan Aptos Labs tarafından geliştirilmektedir. Proje açık kaynaklıdır ve projenin gelişim sürecinde topluluk da aktif olarak yer almaktadır.
Aptos’un Geleceği İçin Öngörüler
Aptos, blok zinciri dünyasında önemli bir oyuncu olma potansiyeline sahiptir. Yüksek işlem verimi, sağlam güvenliği ve yenilikçi özellikleri, onu hem geliştiriciler hem de kullanıcılar için cazip bir seçim hâline getirebilir. Ancak en nihayetinde projenin başarısı, bu makalemizde özetlenen potansiyel zorlukların üstesinden gelebilme ve geniş çapta benimsenebilme becerisine bağlı olacaktır.
