ZKsync, Ethereum ağını ölçeklendirmek ve blok zincirinde işlem yapma maliyetini azaltmak için tasarlanmış bir 2. katman sıfır bilgi (ZK) rollup’ıdır. Platformun temelini oluşturan ZK rollup teknolojisi, doğrulayıcıların işlemle ilgili herhangi bir bilgiyi açıklamadan işlemin doğruluğunu onaylamasına olanak tanıyan ve güven gerektirmeyen bir protokoldür. Sonuç olarak, protokol, kullanıcı gizliliğini ve ağ üzerindeki güvenliği korurken işlemlerin daha hızlı ve ucuz şekilde gerçekleştirilmesini destekler.
Matter Labs tarafından geliştirilen ZKsync, ilk zkEVM (Ethereum Sanal Makinesi) zinciridir. Proje ekibine göre, benimsenmesini basitleştirmek amacıyla “Ethereum gibi görünmek ve hissettirmek” üzere tasarlanmıştır. Aynı zamanda, Ethereum gibi, akıllı sözleşmeler Solidity ve Vyper akıllı sözleşme dilleri kullanılarak yazılır ve diğer EVM uyumlu zincirlerde olduğu gibi aynı istemciler aracılığıyla çağrılabilir.
ZKsync nasıl çalışır?
ZKsync, bir ifade hakkında herhangi bir bilgiyi açıklamadan ifade kanıtının doğrulanmasını sağlayan kriptografik bir yöntem olan ZK teknolojisini benimser. Bu teknolojiyi, gerçek yaş, isim veya diğer kişisel bilgilerinizi açıklamadan yetişkin olduğunuzu doğrulayan bir kimlik kartı gibi düşünebilirsiniz.
ZK rollup’lar, hesaplama ve durum işlemlerini zincir dışında gerçekleştirerek Ethereum blok zincirinin ölçeklenebilirliğinin arttırılmasını sağlar. Bu çözüm, işlemlerin 1. katman üzerinde yayımlanmadan önce 2. katmanda bir arada paketlenmesini sağlar. Bu yöntem, kullanıcıların daha yüksek işlem kapasitesi ve daha düşük ücretlerle temel Ethereum ağının tüm güvenlik avantajlarından yararlanmasını sağlar.
ZKsync, EVM ile uyumludur ve platform, EVM için yazılmış hemen hemen her akıllı sözleşme platformunu destekleyecektir. Bu, çoğu projenin ağa çok az değişiklikle veya hiç değişiklik yapmadan taşınabileceği anlamına gelir.
ZKsync neden önemlidir?
ZKsync, Ethereum ağında en ağırlıklı olarak yaşanan sınırlamalarından biri olan ölçeklenebilirlik sorununa çözüm getirir. Ethereum’un nispeten sınırlı işlem kapasitesi, yüksek talep dönemlerinde ağ tıkanıklığına yol açabilir ve bu sorun, ağa daha fazla kullanıcı katıldıkça daha da artar. Böyle zamanlarda yaşanan tıkanıklık yüksek gas ücretlerine neden olabilir, bu da işlemleri ve merkeziyetsiz uygulamalarla etkileşimleri maliyetli hale getirir. İşlemler genellikle yavaş olarak nitelendirilebilecek şekilde 13 ila 15 saniye içinde onaylandığından yüksek gecikme süresi de ağın performansını etkileyen bir başka zorluktur.
ZKsync’in kullandığı ZK teknolojisi sayesinde bu sınırlamalar azaltılırken Ethereum’un sağlam güvenliği ve kullanılabilirliğinden yararlanan bir platform sunulmuş olur. Teorik olarak, bu durum daha fazla geliştiriciyi Ethereum’u benimsemeye teşvik edecek ve rekabetçi çözümler piyasaya sürülmeye devam ederken ağın çekiciliğini artıracaktır.
ZK Fiyatı ve Token Ekonomisi
ZK tokeninin toplam dolaşımdaki arzı 21 milyardır. Haziran 2024’te, token arzının %17,5 oranındaki kısmının projenin topluluğuna dağıtılması için bir airdrop etkinliği gerçekleştirilmiştir. Bildirildiğine göre, yaklaşık 3,6 milyar token 695.232 cüzdana airdrop ile dağıtılmıştır; kesin kriterler açıklanmamış olsa da bu tokenlerin %89’unun ZKsync üzerinde işlem yapmış kullanıcılara, %11’inin ise ekosistem katkıda bulunanlara dağıtıldığı bildirilmiştir. Katkıda bulunanlar arasında ZKsync yerel projeleri, zincir üzerindeki topluluklar ve geliştiriciler yer almaktadır. Ayrıca, ZK arzının %49,1’inin “ekosistem girişimleri” aracılığıyla dağıtılacağı, %17,2’sinin yatırımcılara ve %16,1’inin de Matter Labs üyelerine tahsis edileceği bildirilmiştir.
Haziran 2024’te gerçekleştirilen ZK token airdrop’u sırasında likidite eksikliği nedeniyle herhangi bir ZK fiyatı mevcut değildi. Ancak, Aevo’da mevcut lansman öncesi vadeli işlemlere göre ZK sürekli swap işlemleri için fiyat yaklaşık 0,22 $’dan işlem görmüştür.
ZKsync Kurucuları Hakkında
ZKsync, Berlin merkezli blok zinciri geliştiricisi Matter Labs tarafından geliştirilmiştir. Şirket, 2018 yılında Alex Gluchowski ve Alex Vlasov tarafından kurulmuştur ve ZKsync, ilk olarak Aralık 2021’de kapalı bir testnet üzerinde dağıtılmıştır. Platform, 24 Mart 2023’te mainnete geçişini tamamlamış ve herkese açık hale gelmiştir.
Mühendisler, araştırmacılar ve teknik uzmanlardan oluşan Matter Labs ekibi, zk teknolojisi ve açık kaynak geliştirmeleri aracılığıyla blok zinciri ölçeklenebilirliğinin sınırlarını yeniden çizmeye odaklandığını açıkça belirtmiştir. Organizasyon, herkese açık blok zincirlerinin ana akım hale gelmesi için çalışmakta olup Ethereum Vakfı da dâhil olmak üzere birçok büyük oyuncu tarafından desteklenmektedir.
