Tek bir şirket tarafından kontrol edilmeyen ve verilerinizin ve gizliliğinizin kontrolünü geri almanıza olanak tanıyan bir uygulama hayal edin. Merkeziyetsiz uygulamaların (Decentralized Application, “DApp”) temel özelliği budur. Merkeziyetsiz finans (Decentralized Finance, “DeFi”), oyun veya sosyal alanda herkes için bir DApp mevcuttur. Bu doğrultuda bu teknoloji, günümüzün en olumlu değişim yaratan projelerinin çoğunun temelini oluşturmaktadır.
Bu makalede DApp’lerin ne olduğunu, geleneksel uygulamalarla karşılaştırmalarını ve DApp’leri hemen kullanmaya nasıl başlayabileceğinizi inceleyeceğiz.
Genel Bakış
DApp’ler blok zincirleri üzerinde çalışır ve size verileriniz ve gizliliğiniz üzerinde daha fazla kontrol sağlar.
Geleneksel uygulamaların aksine DApp’ler sunucular değil düğümler tarafından desteklenir. Bu da onları sansüre dirençli ve daha güvenli hâle getirir.
DApp’lerdeki akıllı sözleşmeler, aracılara ihtiyaç duymadan basit işlemlerden karmaşık işlemlere kadar her şeyi otomatikleştirir.
DApp’ler daha fazla kontrol sağlarken, geleneksel uygulamalara kıyasla daha yavaş ve daha az ölçeklenebilir olabilirler.
Blok zinciri teknolojisi ilerledikçe, DApp’ler giderek daha popüler hâle geliyor ve geleneksel uygulamalara alternatif sunabiliyorlar.
DApp Nedir?
Bir merkeziyetsiz uygulama (DApp), merkezi bir kuruluş tarafından kontrol edilmek yerine blok zinciri veya eşler arası ağ üzerinde çalışan bir yazılım parçasıdır. Her gün telefonunuzda kullandığınız uygulamaları hayal edin. Bunların bir şirketin sunucusunda olmak yerine, dünya çapında binlerce bağımsız sunucu tarafından çalıştırıldığını düşünün.
DApp’ler bu sayede güvenli, gizli ve sansüre dayanıklıdır. Genellikle Ethereum, Solana ve daha yakın zamanda gördüğümüz şekilde Bitcoin gibi platformlar üzerine kurulurlar. Doğrudan kodlara yazılmış sözleşme koşullarıyla kendi kendini yürüten sözleşmeler olan akıllı sözleşmelerden (smart contract) yararlanırlar.
Bu sözleşmeler, aracılara ihtiyaç duymadan basit işlemlerden karmaşık işlemlere kadar her şeyi otomatik olarak halleder. Bir paylaşımlı sürüş uygulamasının merkeziyetsiz bir versiyonunu düşünün. Uber gibi sürücüleri ve yolcuları yöneten bir şirket yerine, platform bir blok zinciri tarafından kontrol edilir ve ödemeler akıllı sözleşmeler ile gerçekleştirir. Sürücüler ve yolcular doğrudan etkileşime girerek hizmeti daha şeffaf ve adil hâle getirir.
DApp’ler, verileriniz ve platformla nasıl etkileşime gireceğiniz üzerinde daha fazla kontrole sahip olmanın bir yolunu sunar. Çoğu DApp kripto paralara bağlı olsa da sosyal medya veya oyun ortamlarında kullanılma potansiyeline sahiptir. Ethereum DApp’leri çoğu geliştirici için bir başlangıç noktası olma eğilimindedir fakat Solana ve Bitcoin hızları ve daha düşük maliyetleri nedeniyle ilgi görmeye başlamıştır.
Basitçe söylemek gerekirse DApp’ler, uygulama oluşturmanın ve çalıştırmanın farklı bir yolunu gösterir. Blok zinciri teknolojisi size verileriniz üzerinde daha fazla kontrol verir ve geliştiricilerin fikirlerini hayata geçirmelerini sağlar.
Merkeziyetsiz Uygulama (DApp) ve Uygulama (APP) Karşılaştırması
DApp’leri uygulamalarla karşılaştırırken görülen temel fark, yönetim ve kontrol biçimleridir. Uygulamalar, tek bir kuruma ait olan merkezi sunuculara bağlıdır.
Bu da verilerinizin, işlemlerinizin ve operasyonlarınızın tek bir şirket tarafından yönetildiği ve depolandığı anlamına gelir. Ancak bu durum, geleneksel uygulamaları veri ihlalleri veya sunucu kesintileri gibi sorunlara karşı savunmasız hâle getirir. Sonuç olarak, uygulamayı çalıştıran şirketin sorumlu bir şekilde hareket edeceğine güvenmek dışında başka bir seçeneğiniz yoktur.
DApp’ler merkeziyetsiz ağlar üzerinde çalışır ve genellikle bir blok zinciri üzerine kurulur. DApp’ler tek bir sunucuya güvenmek yerine, dünya çapında bulunan çok sayıda düğüm (bilgisayar) tarafından desteklenir. DApp’in yürütülmesi için düğümler birlikte çalışır.
Bu sistem, DApp’in merkezi bir yetkisi olmadığı için gizlilik ve kontrolü sizin elinize verir. Sık kullandığınız bir sosyal medya uygulamasını düşünün. Burada, şirket genellikle hizmet şartlarını neyin karşılayacağına ve karşılamayacağına kendisi karar verir. Bir DApp ile bu karar genellikle mutabakat yoluyla topluluğa bırakılır ve bu da DApp’i daha şeffaf hâle getirir.
Bununla birlikte, DApp’ler kendi zorluklarını da beraberinde getirir. Merkeziyetsiz yapıları nedeniyle, genellikle ölçeklenebilirlik ve uygulamalara kıyasla daha yavaş işlem hızları ile ilgili sorunlarla karşı karşıyadırlar. DApp’ler ile gizliliğiniz üzerinde daha fazla kontrol elde ederken bir uygulamanın hızına ulaşamayabilirsiniz. Merkezi ve merkeziyetsiz arasında tercih yapmak kontrol ile özgürlük arasında tercih yapmaktır. Ancak blok zinciri teknolojisi daha ölçeklenebilir hâle geldikçe, DApp’ler büyümeye devam edecek ve geleneksel uygulama altyapısına meydan okuyacaktır.
DApp’lerin Özellikleri Nelerdir?
DApp’lerin, geleneksel Web2 uygulamalarına uygun bir alternatif olarak öne çıkmasını sağlayan bazı temel özellikler şunlardır.
Açık Kaynak
Çoğu DApp açık kaynaklı olarak tasarlanmıştır, yani kodları herkes görebilir ve geliştirmeye yardımcı olabilir. Bu da geliştiriciler topluluğu için şeffaflık sağlar. Kullanıcılar DApp kodunun yaptığını iddia ettiği şeyi yaptığını doğrulayabilirken geliştiriciler de koda katkıda bulunabilir.
Merkeziyetsizlik
DApp’leri uygulamalardan ayıran şey merkezi bir otorite olmamasıdır. DApp’ler tek bir sunucuya sahip olmak yerine, bağımsız bir bilgisayar ağı tarafından desteklenir. Bu durum, sansürü ve kesinti sürelerini azaltmaya yardımcı olarak DApp’in herkes için kullanılabilir kalmasını sağlar.
Akıllı Sözleşmeler
Akıllı sözleşmeler çoğu DApp için vazgeçilmezdir. Bunlar kodla yazılmış ve otomatik olarak uygulanan, kendi kendini yürüten sözleşmelerdir. Sözleşme dağıtıldıktan sonra kolayca değiştirilemez, bu da topluluğa güvenlik konusunda güven verir.
Kriptografik Tokenler
DApp’ler; işlemler veya özelliklere erişim için kripto tokenleri kullanır. Bu tokenler aynı zamanda DApp içinde stake amacıyla da kullanılabilir. Bu varlıklar, topluluğa platformla etkileşimde daha fazla kontrol ve esneklik sağlar.
DApp Kullanmaya Nasıl Başlanır?
Bir DApp kullanmaya başlamak nispeten kolaydır. Zor kısım, bugün mevcut olan çok sayıda DApp arasından seçim yapmak olabilir. Bunun için atılacak temel adımlar şunlardır.
Bir Kripto Cüzdanı Oluşturun
Bir DApp kullanmak için bir kripto cüzdanına ihtiyacınız vardır. Bu sizin merkeziyetsiz alandaki dijital pasaportunuz olur. Ethereum veya Solana gibi blok zincirlerindeki farklı DApp’lere erişebileceğiniz çok zincirli bir cüzdan kullanarak zamandan tasarruf edebilirsiniz.
Cüzdanınıza Varlık Ekleyin
DApp’leri keşfetmeye başlamak için cüzdanınıza biraz kripto eklemeniz gerekir. Bir Ethereum DApp’e göz atmak istiyorsanız gas ücretleri kapsamında ETH’ye ihtiyacınız olur. Bir borsadan ETH satın alabilir ve cüzdanınıza transfer edebilirsiniz.
Cüzdanınızı DApp’e Bağlayın
Cüzdanınıza kripto ekledikten sonra, etkileşime girmek için bir merkeziyetsiz uygulama (DApp) seçmenin zamanı gelmiştir. DeFi (Merkeziyetsiz Finans), oyunlar ve NFT’leri keşfedebilirsiniz. DApp’leri keşfederken “cüzdan bağla” butonunu bulmalısınız. Cüzdanınızı bağladıktan sonra, bağlantıyı onaylamak için bir ileti alırsınız. Bundan sonra kullanmaya başlayabilirsiniz.
Güvenli Kalın
Her zaman kendi araştırmanızı yapın ve kullandığınız tüm DApp’leri doğrulayın. Dolandırıcılık ve siber saldırı riski olduğundan, iyi bilinen platformlara bağlı kalın ve DApp’in akıllı sözleşmelerinin güvenilir olduğundan emin olmak için topluluk forumlarımıza göz atın veya GitHub depolarını keşfedin.
Sonuç
DApp’ler size daha fazla sahiplik, gizlilik ve şeffaflık sağlayarak geleneksel uygulamalara bir alternatif sunar. Blok zinciri teknolojisi üzerine inşa edilen DApp’ler, P2P ağlarda çalışırlar ve akıllı sözleşme kullanarak aracıları ortadan kaldırıp otonom hareket ederler. DApp’lerin, genellikle nispeten düşük hızlar ve ölçeklenebilirlik gibi kendilerine özgü sorunları vardır. Bununla birlikte, DApp’ler akıllı sözleşmeler ve sansüre karşı dayanıklılık sayesinde güvenlik avantajı sağlar. Web3 daha fazla kullanıcıyı bünyesine dâhil etmeye devam ettikçe ve bunun temelindeki teknoloji geliştikçe, DApp ekosisteminin genişlemeye devam ederek Web3 katılımcılarına yeni kullanım alanları sunmasını bekleyebiliriz.
DApp’lerin potansiyeli hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz, Bitcoin ağı üzerinde güçlü DApp’lerin oluşturulmasına olanak tanıyan BEVM hakkında daha fazla bilgi alın. Ayrıca, Ethereum 2.0 hakkındaki makalemize göz atarak bunun DApp’ler için ne anlama geldiğini öğrenebilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular
DApp, bir blok zinciri veya P2P ağ üzerinde çalışan bir yazılım programıdır. Kullanıcılara merkezi bir otorite gerektirmeden verileri ve etkileşimleri üzerinde daha fazla kontrol sağlar.
Merkezi sunucu kullanan geleneksel uygulamaların aksine, DApp’ler bir düğüm ağı tarafından desteklenir. Sonuç olarak, DApp’ler geleneksel Web2 DApp’lere kıyasla daha güvenli, daha özel ve sansürlenme olasılığı daha düşük olarak kabul edilir.
DApp’ler, geleneksel uygulamalara kıyasla ölçeklenebilirlik ve daha yavaş işlem süreleri gibi sorunlar yaşayabilir. Ancak blok zinciri teknolojisindeki ilerlemeler, DApp kullanımını daha cazip hâle getirmek için bu sorunlara çözüm getirmektedir.
Bir DApp kullanmaya başlamak nispeten basittir. İlk olarak, bir kripto cüzdanı oluşturun ve DApp’in dayanak blok zinciri ağıyla etkileşime geçmek için ihtiyaç duyduğunuz kripto parayı cüzdana yatırın. Sonra cüzdanı DApp’e bağladığınızda ve DeFi, oyunlar, NFT'ler ve daha fazlasını keşfetmeye hazır duruma gelirsiniz.
